Η Μάνη είναι «Μια», «Αδιαίρετη» και «Αδούλωτη».
Άμα σου τύχει και βρεθείς λίγο πριν έρθει η νύχτα την ώρα που ήλιος σ’ αποχαιρετά και η σελήνη έχει προβάλει. Άμα με θάρρος στεριωθείς στα πόδια σου σε βράχο ψηλό στο μονοπάτι με τους γκρεμούς και τα κοτρόνια που πάει για το φάρο του Ταινάρου θα δεις τη μέρα που σβήνει πάνω απ’ τη φλογισμένη θάλασσα στη μια σου την πλευρά και τη νύχτα που προβάλλει ταυτοχρόνως γκριζογάλανη στο άλλο το πλευρό σου, θα νιώσεις την ισορροπία του κόσμου ολάκερου, την αρμονία των πάντων μες την απόλυτη σιωπή που μόνο ο άνεμος διαλύει και θα αναρωτηθείς για σένα με το δικό σου τρόπο, με το δικό σου νου, ελεύθερα εδώ ψηλά πάνω στη γη που κάτω απ’ τα πόδια σου μες στις σπηλιές της θάλασσας που τη βλέπεις την ίδια στιγμή από τη μια κόκκινη να χαϊδεύει το βράχο κι απ’ την άλλη μαύρη να τον χτυπά αλύπητα να τον ξεθεμελιώσει εδώ που ο Άδης καλοδέχεται φοβισμένους και βουβούς όσους δεν έχουν άλλο στη ζωή να συνεχίσουν δρόμο αιώνες τώρα χωρίς σταματημό με την τάξη και τη συνέπεια του τέλους.
Αμίλητος σε λίγο θα φύγεις για να γυρίσεις πίσω στη χώρα τη μεγάλη που σου ʼτυχε να φιλοξενηθείς. Στη Μάνη την άγρια, τη βουβή τη χώρα που είναι πια δική σου πατρίδα. Στη γη που κρύβει κι άλλος τέτοιους τόπους που κάνουν τον άνθρωπο στοχαστή και σκεπτόμενο.
Όπου και να πας η Μάνη είναι δική σου κι αν είσαι άνθρωπος της περηφάνιας και της τιμής, του αγώνα και της αξιοπρέπειας , αν γνωρίζεις την αξία της σιωπής και τη δημιουργικότητα της μοναξιάς, αν σέβεσαι τη λιτή ζωή και τις ηθικές αξίες , αν βάζεις ψηλά την πατρίδα και αντιλαμβάνεσαι τη βιαιότητα της ιστορίας, αν νιώθεις ότι σ’ αυτόν τον τόπο είσαι μέρος της φύσης όπως ο ήλιος , ο άνεμος , η θάλασσα και η γη τότε είσαι και συ Μανιάτης ίδιος με όλους αυτούς που έζησαν και θα ζήσουν σ’ αυτή τη γη. Τη γη αυτή την αδιαμόρφωτη από τον άνθρωπο τη γη της Μάνης που μόνο αυτή ξέρει να σμιλεύει ανθρώπινους χαρακτήρες άλλοτε με χάδια στοργικά και άλλοτε τραχύ πόνο.
75 περίπου χλμ. Βόρεια από το φάρο του Ταινάρου μέσα στις χαράδρες του Ταϋγέτου και 28 χλμ. από τη Βέργα του Αλμυρού (περίπου 7 χλμ. από το κέντρο της Καλαμάτας μέχρι τον Πολυτσάραβο*(ερειπωμένο χωριό του νοτίου τμήματος του Ταϋγέτου) και από κει μέχρι τα Τρίνησα (τρία νησάκια λίγο πιο έξω από το Γύθειο) ορίζουν την περιοχή της Μάνης της αδούλωτης. *ένα παλαιό πέρασμα του Ταϋγέτου από τη Μεσσηνιακή Μάνη στη Λακωνική.
Ο περήφανος Ταΰγετος όρισε τη μοίρα του Μανιάτη και της Μανιάτισσας ώστε η Μάνη να αρχίζει από εκεί ακριβώς που τελειώνουν οι εύφορες εκτάσεις της Λακωνίας και της Μεσσηνίας στις οποίες χαρίζει ζωή με τα νερά του. Ο Ταΰγετος που στη Μάνη δίνει μόνο το άγριο τοπίο πριν βυθιστεί στα βαθιά νερά της Μεσογείου. Δίνει βράχια ορθά κι απότομα και χαράδρες αδιάβατες, απάτητα κοτρόνια κοφτερά που φιλοξενούν μόνο λίγο κοκκινόχωμα στο οποίο φωλιάζουν οι μικρές ελιές και οι φραγκοσυκιές και λίγο χορτάρι και να ζήσουν τα ζώα του Μανιάτη.
Λίγα τα αγαθά του θεού εδώ, λίγο λάδι, λούπινα , φραγκόσυκα και παλιότερα βελανίδια και ξερά σύκα. Νερό από τη στέρνα, κοντά μέχρι σήμερα . Και το πράσινο μόνο την άνοιξη χρωματίζει τις βουνοκορφές που με τόση αγριότητα χωρίζουν τη χερσόνησο σε δύο μέρη που κάναν τους Μανιάτες να εκτιμήσουν ακόμη και το φως του ήλιου. Το φως του ήλιου που τον περισσότερο καιρό τραβάει κάθε ζωή από τη γη κι αφήνει μόνο τη γυαλάδα του χαλκού και το γκρίζο του μπαρουτιού να ʼρθούν στα μάτια και τις ψυχές των ανθρώπων μέσα απ΄ τις αντανακλάσεις των βράχων.
Η Μάνη χώρα μεγάλη με περιοχές πολλές και όρια και σύνορα γης πάντοτε σεβαστά υπό την απειλή βαριάς τιμωρίας ακόμη και του θάνατου για κάθε παραβάτη. Πυργόσπιτα παντού για προστασία και όπλα πολλά για την τιμή και την πατρίδα.
Όσα μέρη βλέπει ο ήλιος όταν ανατέλλει δηλαδή όσα μέρη αγγίζει ο Λακωνικός κόλπος, όσα χωριά κι όσα χωράφια κοιτάζουν στην ανατολή ανήκουν στην Προσηλιακή τη Μάνη. Γύθειο, Σκουτάρι, Κότρωνας, Νύφι, Λάγεια, Πόρτο Κάγιο …Κοντά στο μεσημέρι περνώντας τα βουνά θα δώσει φως στην Αποσκιερή πλευρά της Χερσονήσου (Αλμυρός, Καρδαμύλη, Στούπα, Πλάτσα, Οίτυλο, Αρεόπολη, Διρό, Κίττα, Γερολιμένας, Άλικα, Βάθεια …)και θα περάσει πάνω απ΄τα νερά του Μεσσηνιακού για να χαθεί στη Δύση. Μεγάλη χώρα η Μάνη μ ’ανατολή και Δύση Προσηλιακή κι Αποσκιερή. Από τη Βέργα τα ’Αλμυρού έξω απ΄την Καλαμάτα μέχρι το Οίτυλο Έξω Μάνη ορίζεται ο τόπος και τα χωριά της όλα αποσκιερά όλα κοιτάζουν τα σύννεφα να γεννιούνται απ’ τα νερά του Μεσσηνιακού για να πάνε να κατακτήσουν τις κορφές του Ταϋγέτου για να αγριέψουν κι άλλο το τοπίο και τις ψυχές των Μανιατών. Τα σύννεφα και η βροχή εδώ πάντα τραβούν το δρόμο αντίθετα απ’ τον ήλιο. Στο Οίτυλο βρίσκεται το Διάσελο για να περάσεις από την Προσηλιακή στην Αποσκιερή Μάνη αν κατεβείς από το Γύθειο μπορείς να στρίψεις δεξιά και κοιτάζοντας το Μεσσηνιακό να πας για Καλαμάτα. Αν συνεχίσεις όμως Νότια μπαίνεις στο Ξούμερο (δηλαδή το έξω μέρος της Μέσα Μάνης) με πρώτη και καλύτερη την Αρεόπολη, τον τόπο που οι Μανιάτες και οι Μανιάτισσες κήρυξαν τον πόλεμο κατά των Τούρκων το ΄21.
«Νερό δε βγαίνει πούπετα σ΄ όλη τη Μέσα Μάνη
Δένδρον ή φύλλον ή κλαδί δεν είναι ούτε ένα …»
Αν αντέχεις και το θέλεις είσαι ελεύθερος να ανακαλύψεις τα πάντα, να βιώσεις έναν άλλο κόσμο, δωρικό, φτιαγμένο από πέτρα, με δημιουργούς τον ήλιο τον άνεμο και τη θάλασσα. Με ανθρώπους λιγοστούς ,αδικημένους και φιλόξενους που κρατούν ακόμα τις αρχαίες τους λέξεις και περιμένουν πάντοτε τα παιδιά να ρθούν από τον Πειραιά. Να δεις παντού πύργους να υψώνονται προστάτες των σωμάτων και εκκλησιές παμπάλαιες προστάτες των ψυχών.
Να ζήσεις μέσα στην Ιστορία, εδώ που τελειώνει η ήπειρος και η χώρα τούτη.